De dood hoort bij het leven, hoe moeilijk ook. En al helemaal als het dichtbij komt. Hoe verloopt de communicatie met iemand die niet meer lang te leven heeft? Iedereen zoekt daarin zijn eigen weg. Zo ook Isabelle die samen met haar zieke vader toeleefde naar zijn afscheid. Als ervaringsdeskundige geeft zij tips die je kunnen helpen in zo’n verdrietige situatie.
Als naaste vriend(in) of familielid van iemand die terminaal is ga je samen een heleboel stadia door: van de diagnose naar het ziekteproces tot afscheid. Je voelt medelijden, maar ook verdriet en fysieke pijn. Hoe ben je tot steun? Wat zeg je aan het sterfbed? En hoe kunnen anderen troost bieden?
Wat zeg je tegen iemand die niet lang meer te leven heeft?
Hoe ben je tot steun?
Isabelle: “Je steunt iemand die niet lang meer te leven heeft het meeste door diegene volledig in zijn waarde te laten en alle ideeën en keuzes te respecteren. In mijn geval was dat de wens van mijn vader tot euthanasie. Er tegenin gaan of bemiddelen is op dat moment niet nodig. Voor mij persoonlijk voelde het als egoïstisch om te denken – laat staan benoemen – dat iemand zo lang mogelijk in leven moet blijven omdat diegene bij mij moet zijn. Uiteindelijk gaat het om vragen, luisteren en er zijn.”
Wat zeg je aan het sterfbed?
“Als je al weet dat iemand gaat overlijden, kun je een deel van de rouw al verwerken wanneer diegene nog leeft. Je kunt samen nog tijd doorbrengen en bewust het leven samen afsluiten. Er kunnen ook vragen opkomen en allerlei gevoelens, zoals schuldgevoel. Ik heb aan mijn vader gevraagd of hij genoeg gehad heeft aan de steun die ik hem de laatste tijd heb gegeven. Ik vroeg ‘m ook: Wat moet ik doen als ik jou ga missen? Hij lachte: “Onzin. Je hoeft om mij niet te huilen.” We hebben in die tijd veel geknuffeld en mooie, geruststellende woorden uitgewisseld. En tijdens een laatste kleine wandeling zei mijn vader: “Kijk, de zon schijnt een beetje. Wat wil een mens nog meer.” Zulke herinneringen bieden troost.”
Hoe kun je als omgeving troost geven aan iemand die een geliefde moet gaan missen?
“Veel mensen hebben me gesteund, op hun eigen manier. Je weet dat iedereen zijn best doet. Het is alleen maar fijn als mensen je aanspreken of gewoon even laten weten dat ze aan je denken. Kleine gebaren zoals de buurvrouw die eten komt brengen, kunnen je erg goed doen. Het is mooi dat juist in een moeilijke tijd sommige mensen van wie je het niet verwacht goede vrienden worden. Zo kunnen we ook weer van elkaar leren.”
Ja, pak je dingen anders aan nu je dit hebt meegemaakt?
“Als andere mensen in een moeilijke situatie zitten of ook te maken krijgen met een ziek familielid, zal ik ze nu eerder helpen. Ik begrijp wat ze doormaken en zal er voor ze zijn. Andersom weten mensen ook dat ze bij mij terecht kunnen met onderwerpen die voor andere mensen wellicht taboe zijn. Zo kwam in de zomer nadat mijn vader overleed een vrouw uit mijn dorp naar me toe. De vrouw leed aan de spierziekte ALS en wist dat ze compleet verlamd zou raken. Ze wilde graag weten hoe een aanvraag van euthanasie in zijn werk ging. Ik heb haar toen kunnen helpen.”