4 indrukwekkende oorlogsdocumentaires voor 4 mei

Twee minuten stilte. Elk jaar staat 4 mei in het teken van de Nationale Herdenking. Niet alleen op veel plaatsen in het land, maar ook op televisie worden om 20.00 uur twee minuten stilte in acht genomen voor de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Rondom de herdenking zijn er indrukwekkende oorlogsdocumentaires te zien. Wij geven vier tips.

Gerrit Jan Wolffensperger (1944) heeft zijn vader nooit gekend. Twee maanden voor zijn geboorte werd Gerrit van der Veen – kunstenaar en verzetsman – gefusilleerd. In de geschiedenis is veel over hem te vinden. Hij was oprichter van de Persoonsbewijzencentrale en er zijn straten naar hem vernoemd. Voor Wolffensperger is zijn vader een mythe. Maar wie was hij echt? Daar gaat de fotograaf, jurist en oud-politicus naar op zoek in 2Doc: Gerrit van der Veen. Voor deze documentaire leest hij onder meer de brieven die zijn vader en moeder elkaar schreven, spreekt hij familieleden over het verleden van zijn vader en neemt hij een kijkje in diens vroegere atelier. Ook bezoekt hij de Eerebegraafplaats in de Kennemerduinen, waar Gerrit van der Veen ligt begraven.
2Doc: Gerrit van der Veen: 19.00 uur op NPO 2

Het verhaal van de razzia bij de rivier de Merwede in mei 1944 is minder bekend dan andere razzia’s van die tijd. Toch was de impact op de betrokkenen enorm, zo zien we in de documentaire De Merwederazzia, van gijzelaars naar dwangarbeiders. De razzia was een vergelding voor de aanslag op een groep landwachters, enkele dagen eerder. Honderden jongemannen werden als gevolg van de wraakactie opgepakt, waarna ze naar Kamp Amersfoort werden overgebracht. Een deel van de groep werd na twee maanden vrijgelaten. De rest van de mannen werd op transport gezet naar Duitsland, waar ze onder barre omstandigheden moesten werken in een zoutmijn. Overlevenden en nazaten komen aan het woord over deze tijd, deels vanaf de plekken waar de gijzelaars destijds moesten werken.
De Merwederazzia, van gijzelaars naar dwangarbeiders: 20.30 uur op NPO 2

Een portret van SS-commandant Gemmeker, die van 1942 tot 1945 verantwoordelijk was voor de gang van zaken in kamp Westerbork. Vanuit dit Drentse doorgangkamp voor Nederlandse Joden, Roma en Sinti werden onder Gemmekers verantwoordelijkheid in die jaren zo’n tachtigduizend mensen op transport gezet naar de concentratie- en vernietigingskampen van de nazi’s. Toch heeft hij altijd volgehouden niets af te weten van het lot dat hen daar te wachten stond. Ook stond hij bekend als een redelijk ‘milde’ kampcommandant. Zo zou Gemmeker de gevangenen niet hebben geslagen of uitgescholden en zich correct hebben gedragen. Wel was algemeen bekend dat hij onberekenbaar was en dat je met de kampcommandant moest ‘uitkijken’.
Albert Gemmeker, commandant van kamp Westerbork: 21.00 uur op NPO 2

Op de dag van de Dodenherdenking speciale aandacht voor de anonieme doden die begraven liggen op het ereveld in Loenen. Vier militairen van de Berging en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL) onderzoeken de resten van Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen in werk- en concentratiekampen in Duitsland. De ploeg van het geschiedenisprogramma Andere tijden volgde hen een jaar lang tijdens hun onderzoek voor de special De 103 van Loenen. Dionne Stax praat met sergeant-majoor Els Schiltmans, die er alles aan doet de namen te vinden van de doden. “Door moderne technieken als DNA, digitalisering en openstelling van archieven zijn we nu beter in staat om hun identiteit te achterhalen. Maar willen we nog levende kinderen treffen, dan moeten we opschieten.”
De 103 van Loenen: 21.50 uur op NPO 1