Wij mensen zijn strijders. Zodra we ons bedreigd voelen – meestal door onze eigen emoties – beschermen we ons hart met een schild. De een gebruikt zelfironie en de ander weert af met ontkenning. Welke vorm(en) van zelfbescherming herken jij?
Maar naast strijders zijn we ook gevoelige wezens. Veel mensen hebben ergens in hun leven dan ook een beschadigd vertrouwen opgelopen. Bijvoorbeeld door een verlieservaring, vernedering of pesterij in het verleden. Als afweerreactie of overlevingsmechanisme zetten we een figuurlijk schild voor ons hart. Deze zorgt ervoor dat de pijn die we ooit voelden niet nog een keer gevoeld hoeft te worden.
6 vormen van zelfbescherming
Je ontkent
Iedereen heeft wel eens gedaan alsof ‘ie niet thuis was, terwijl de voordeurbel ging. Dit gebeurt er in je psyche wanneer je jezelf wilt beschermen tegen ‘het donker’, na een negatieve ervaring. De ontkenningsfase in een rouwproces is een veelvoorkomende: de klap is zo groot, dat je de situatie nog niet kan verwerken, dus ontken je dat het zo is.
Je vermijdt
Vermijden heeft ook een stukje ontkenning in zich: er omheen lopen. Daarbij kun je denken aan conflictvermijdend gedrag of het omzeilen van een probleem. Zo is verslaving – zoals roken, drinken, eten of een gokverslaving – een vorm van vermijden. Je verdooft jezelf keer op keer zodat je niet aan de achterliggende oorzaak hoeft te denken.
Je bent emotieloos
Apathie of wezenloosheid (het uitschakelen of niet tonen van je emoties) is ook een vorm van zelfbescherming. Je reageert dan kil op lastige situaties, kan afstandelijk overkomen en voelt je versteend van binnen. Het is een masker om mensen te laten denken dat het je niks doet. Je kan er zo ‘goed’ in worden, dat je ook zelf gaat geloven dat een dergelijke situatie je koud laat.
Je vertoont allergiegedrag
Bij allergiegedrag doe je precies het tegenovergestelde van wat er in je aard ligt. Je laat gedrag zien wat je normaliter ergert of irriteert. Dus als je van nature een betrokken mens bent, straal je nu onverschilligheid uit. Het is je teveel geweest. Daarom reageer je zo.
Je maakt voortdurend grapjes
Grapjes maken over jezelf kan plezierig zijn en wordt ook wel de beste vorm van zelfkennis genoemd. Maar als iemand dat continu doet, zit er meestal wat anders achter. In eerste instantie is zelfspot of ironie een manier om harde kritiek bij je weg te houden. Diegene maakt dan liever grapjes over zijn tekortkomingen voordat anderen ze kunnen maken: bang voor de emotionele pijn die hij vroeger al eens heeft ervaren.
Je leeft in je hoofd
In je hoofd zitten is een veilige manier om je staande te houden voor iets wat je meestal in de kindertijd hebt ervaren en op dat moment niet kon verwerken. Het was – en is misschien nog steeds – je redding: je hebt de situatie overleefd. Maar het stemmetje in je hoofd is jouw waarheid geworden. Er komt een moment dat je er aan toe bent om dit te gaan verwerken, omdat je doorkrijgt dat de (vaak negatieve) gedachten onwaar zijn. Dit kan zich uiten in een burn-out of andere ziekte, of iets in je leven wat het trauma ‘wakker’ maakt.
Hulp nodig?
Het is belangrijk om niet te lang en te vaak in de zelfbeschermingsmodus te blijven hangen. Je hebt hierdoor kans dat je de verbinding met je omgeving verliest, wat kan leiden tot onbegrip, eenzaamheid of nog meer pijn. Merk je na het lezen van dit artikel dat je één van deze schilden te vaak voor je hart zet? Kijk dan eens of je een juiste therapeut of psycholoog kunt vinden die jou het vertrouwen in jezelf weer kan helpen herstellen.
Lees ook:
Migraine: kenmerken en oorzaken
